W systemach czynnych, zarówno cieczowych jak i powietrznych, można wyróżnić następujące elementy:
— system kolektorów (część zewnętrzna;,
— system transportujący, kontrolujący, emitujący energię (część wewnętrzna),
— zasobnik (magazyn) energii cieplnej (część wewnętrzna).
Z punktu widzenia architektonicznego istnieje możliwość całkowitego rozdzielenia instalacji systemu czynnego od struktury budynku i jedynie emitery energii cieplnej musiałyby się znaleźć wewnątrz budynku.
Najbardziej powszechne jednak są rozwiązania indywidualne, w których uzewnętrznia się szczególnie system kolektorów o wymaganej powierzchni od 30 do 90 m2. Najefektywniejszy kąt pochylenia.kolektorów w stosunku do poziomu dla całorocznego ogrzewania jest równy szerokości geograficznej ±10°. Spotyka się rozwiązania, w których kolektory nie są zespolone ze strukturą dachu (budynku).
Częściej jednak, ze względów praktycznych i ekonomicznych, umieszcza się kolektory w połaci dachowej, co umożliwia ich wykorzystanie jako płaszczyzn zabezpieczających przed opadami atmosferycznymi i izolujących cieplnie przestrzeń poddaszową.
Systemy czynne nie wymuszają nowego sposobu projektowania domu jednorodzinnego, który często w swojej zewnętrznej formie niczym się nie różni od domów tradycyjnych. Jedynym wyróżnikiem jest zastąpienie dachowych materiałów pokryciowych kolektorami słonecznymi w połaci skierowanej na południe (rys.2). Często jednak taka zachowawcza postawa architekta prowadzi do niewłaściwych efektów, na przykład do wielokrotnego załamania połaci dachowych (rys.3), czy też nadmiernego wysuwania połaci dachowej poza obrys budynku ze względu na konieczność zmieszczenia kolektorów o dużej powierzchni (rys.3).
Architekt przed przystąpieniem do pracy koncepcyjnej winien znać podstawowe założenia dotyczące projektowanego systemu czynnego, które mogą w istotny sposób wpływać na rozwiązanie budynku.
Zagadnienie możliwości uzyskania maksymalnej powierzchni przeznaczonej do instalowania kolektorów słonecznych, jako funkcji kształtu budynku, można rozpatrywać dla różnych form budynków jednorodzinnych. Z analiz wynika, że formy „architektury solarnej” (rys.4) mają co najmniej dwukrotnie większe powierzchnie przeznaczone na kolektory słoneczne, niż formy tradycyjne przy podobnej kubaturze i powierzchni zewnętrznej.